Leto nam je uveliko stiglo i bez nje se ne može – česma koja okrepljuje Nišlije u centru grada više od vek i dve decenije je Čairska česma na Trgu kralja Milana.
Usred letnjih vrućina, Nišlije ne mogu da zamisle dan bez okrepljenja na jednom od najpoznatijih simbola grada – Čairskoj česmi, koja već više od veka i dve decenije pruža osveženje prolaznicima na Trgu kralja Milana.
Izgrađena 1903. godine na tadašnjem Trgu oslobođenja, današnjem Trgu kralja Milana, Čairska česma prvobitno je krasila centar grada kao jedini spomenik pre Prvog svetskog rata.
Međutim, 1935. godine, zbog urbanističkih planova i izgradnje novog spomenika, česma je premeštena u Čairski park, po kojem je i dobila ime koje nosi do danas. Stručnjaci tog vremena smatrali su da dva spomenika na istoj lokaciji narušavaju vizuelni sklad trga.
Nakon sedam decenija zaborava u hladu parka Čair, 2007. godine česma je ponovo zasijala na mestu gde je sve počelo – vraćena je na Trg kralja Milana, čime je grad odao priznanje njenoj istorijskoj i estetskoj vrednosti.
Građena od granita, sa prepoznatljivim lavljim glavama iz kojih i danas teče voda, Čairska česma je arhitektonska i kulturna vrednost Niša. Njeno visoko kvadratno postolje i detalji čine je jedinstvenom u gradskoj slici.
Posebno dragocena je i fotografija iz 1903. godine na kojoj su zabeleženi trenutci izgradnje česme. Na slici su: projektant inženjer Josip Riner, preduzimač Vićenco Kaliterna, kao i glavni majstor Đuzepe Benedeto, koji se nakon radova nastanio u Nišu, a njegovi potomci i danas žive u ovom gradu. Ova fotografija sačuvana je zahvaljujući Ljiljani Benedeto i objavljena je u monografiji Stari Niš, uz beleške hroničara Vukadina Dimitrijevića.
Danas se Čairska česma ne pamti samo kao funkcionalna gradska česma, već kao živ spomenik vremena, tradicije i lepote, koji ponosno odoleva vremenu i ostaje jedno od najlepših mesta u Nišu za predah i podsećanje na bogatu istoriju grada.
