Srbija vesti u oktobru počinju serijal tekstova i kratkih filmova kroz koje će javnost biti upoznata sa značajnim istorijskim ličnostima koje su sahranjene ili imaju obeležja na niškom Starom groblju. Projekat “Aleja zaboravljenih velikana” ima za cilj afirmaciju istorijske i kulturne baštine Grada Niša ( i Srbije) i skretanje pažnje javnosti na deo grada koji po svim parametrima zaslužuje angažovanje društva u zaštiti i očuvanju spomeničkog nasleđa.
Na niškom Starom groblju se ne sahranjuje od 1971. godine.
“Iako se nalazi u širem centru Niša, u okolini su stambene zgrade i niška Toplana Jug, groblje je zapušteno, a spomenici često izloženi napadima vandala, nije osvetljeno i deluje sablasno, pa Nišlije često izbegavaju da noću prolaze pored Starog groblja. Tokom perioda vegetacije, spomenici se ne mogu videti od bršljena i trnja. Ovde se nalaze dela koja su radili poznati jugoslovenski umetnici, pa osim istorijske, neki spomenici imaju i umetničku vrednost”, ističe Miroslav Veličković koji je godinama proučavao spomenike na Starom groblju.
Sa ovog groblja nestao je “Anđeo s lirom”, izuzetno delo umetnika Marina Studina, a krivac nikada nije pronađen.
Portal Srbija vesti će, počeviši od 1. oktobra, objavljivati tekstove koji su posvećeni velikanima čiji se spomenici nalaze na Starom groblju, a tekstovi i kratki filmovi obuhvatiće deset celina i biće posvećeni:
Niškom komitetu – na Starom groblju postoje spomenici učesnika borbi za oslobođenje Niša od Turaka
Odlikovanim vojnicima; Orden Кarađorđeve zvezde sa mačevima, Orden Belog orla sa mačevima, Medalja za hrabrost.
Pripadnicima bataljona 1300 kaplara
Pripadnicima II pešadijskog puka “Кnjaza Mihaila” – Gvozdeni puk
Generalima ( 4 generala, 3 srpska i jedan ruski)
Vojnim lekarima i apotekarima (neki od njih su umrli tokom Velikog rata od kolere, tifusa)
Sveštenicima – ubijenim od bugarske okupatorske vojske
Spomenici starih niških porodica
Spomenici industrijalcima i poznatim niškim zanatlijima
Spomenici ljudima i porodicama po kojima su imenovani delovi grada Niša i ulice
Кroz višegodišnje istraživanje Starog groblja, Miroslav Veličković sakupio je dokumentaciju i fotografije od neprocenljive vrednosti koje je publikovao u knjizi “ Spomenici vojnika i ratnika na Starom groblju u Nišu”, a serijal “Aleja zaboravljenih velikana” osloniće se na ova Veličkovićeva istraživanja.
O sveštenicima ubijenim od bugraske okupatorske vojske govoriće Dalibor Midić ispred Srpske pravoslavne crkve.
“Istraživanje terena i snimanje serijala završeno je 20. septembra, sada ulazimo u montažu, a prvi tekst i film biće objavljen na portalu Srbija vesti u subotu, 1. oktobra. Počećemo hronološki, od perioda borbi za oslobeđenje Niša od Turaka, pa će biti vezan za legendarni Niški komitet na čijem je čelu bio Nikola Kole Rašić. Ono što želimo da pošaljemo kao jasnu poruku je u kakvom se stanju nalaze spomenici sprskih velikana. Sve u nadi da će i Grad Niš i država Srbija preduzeti aktivnosti kako bi se Staro groblje konačno sredilo, a spomenici mnogobrojnih junaka i znamenitih ličnosti označili. Ovo groblje je mesto gde se može učiti srpska istorija”, istakla je autor projekta, novinar Olivera Sašek Radulović.
Po njenim rečima, snimanje serijala je bilo otežano, jer je vegetacija pokrila veliki broj odabranih spomenika, do te mere da do nekih nisu mogli da dođu kamerama. Neki su oštećeni i devastirani i potrebna im je opsežna rekonstrukcija.
“Vrlo je tužno kada vidite u kakvom je stanju spomenik Pavlu Stojkoviću, po kome je jedan prelepi trg u Nišu dobio ime. Upravo zbog toga smo se odlučili za kratku video formu, jer će se tako javnost najbolje upoznati i sa našim herojima, a i sa činjenicom kako se kao društvo brinemo o njihovim grobnim mestima”, dodala je Sašek Radulović.
Popularno nazvano Staro groblje, zapravo groblje “Pod Goricom” datira još iz vremena Osmanlijske okupacije. Na starost groblja ukazuju i podaci sa najstarijih spomenika koji su sačuvani u zapadnom delu.
Groblje se nalazi u južnom delu Niša, ispod brda Gorica, nekada izvan naseljenog dela, a ucrtano je u plan grada daleke 1878. godine. Zahvata površinu od blizu 17 hektara i na njemu je preko 3000 nadgrobnih spomenika, od kojih oko 200 imaju umetničku ili istorijsku vrednost.
Na groblju se nalazi, ili se nekad nalazilo 86 bista, 40 medaljona, 8 dubokih reljefa i stotinak spomenika ličnosti značajnih za istoriju i kulturu grada Niša, a i Srbije.
Projekat “Aleja zaboravljenih velikana” sufinansiralo Ministarstvo kulture i informisanja Republike Srbije.
