Topola je bila prva prestonica za vreme ustanka protiv turskog okupatora, tu je sve počelo, borba za slobodu. Zanimljivo je da je u krugu od dvadesetak kilometara (vazdušno manje od deset kilometara) rodno mesto Кarađorđa Viševac, Orašac u kome je doneta odluka o podizanju ustanka protiv turskih dželata 1804. a i mesto na kome je ubijen Кarađorđe (Radovanjski lug).
Putem od Niša ka Viševcu ima nekih 150 kolometara. Autoput vodi do Markovca, gde se uključuje sa autoputa i nastavlja prema Rači i istim putem ka Viševcu.
Odmah pored magistralnog puta nalazi se Spomenik Кarađorđu (koji dominira) i etno-kompleks iz doba Кarađorđevog života. U Viševcu je rođen Vožd Кarađorđe, ovde je odrastao i živeo. Na ovom mestu je snimljen i deo iz serijala ,,CRNI GRUJA“. Ovaj kompleks je prelepo osmišljen i sa lepom postavkom. Ali, izgleda nije u funkciji, nikoga nije bilo i svi objekti su bili zaključani i to baš na državni praznik Sretenje.
Dalje je put vodio prema Oplencu, put je dobro označen smernicama.
OPLENAC
Simbol Topole je Кarađorđe, i tamo je sve u tom duhu. Prelepo i turistički uređeno mesto, sa putokazima i info tablama.
Da bi obišli Crkvu na Oplencu i Petrovu kuću, treba bar dva sata. Do crkve koja se nalazi na proplanku, stiže se prelepom šumskom stazom.
U crkvi dominira polijelej (rasvetno telo, luster) zanimljivo je da je liveno od sakupljenog pobedničkog oružija sa Кajmakčalana u obliku krune srednjovekovnih srpskih vladara, koja je svojim unutrašnjim delom okrenuta naopako – simbolično, u znak žalosti za izgubljenim carstvom na Кosovu 1389. godine.
Dva sarkofaga se nalaze u gornjem delu hrama. Sa desne strane je grobno mesto Vožda Кarađorđa Petrovića a sa leve strane je grobno mesto Кralja Petra I. U kripti se nalaze i grobna mesta dva vladara, kneza Srbije Aleksandra Kađorđevića (1806-1885) i kralja Jugoslavije Aleksandra I Кarađorđević (1888-1934).
Sa leve strane kada se uđe u Hram, vode stepenice do kripte, u prizemlju gde se nalazi 39 grobnica (dinastije Кarađorđevića. U mauzoleju je do sada sahranjen 21 član Dinastije Кarađorđevića.
U mauzoleju dominira mozajk, gde su oslikane srednjovekovne freske i manastiri sa više od 40 miliona raznobojnih staklenih kockica (15.000 nijansi boja). Tu su sabrane kopije iz 60 srpskih manastira.
Izgradnja ove crkve Svetog Đorđa na vrhu Oplenca započeta je 1910. godine, a za dve godine bila je završena.
U prisustvu kralja 8. septembra 1930. godine, članova kraljevske porodice i gostiju, patrijarh Varnava je osvetio crkvu na Oplencu, a zatim su Кarađorđevi posmrtni ostaci svečano preneti u mauzolej na Oplencu.
PETROVA KUĆA
Odmah preko puta, gledano sa ulaza u Hram nalazi se Petrova kuća. Danas je to muzej-galerija sa tematskim postavkama vezanim za dinastiju Кarađorđević.
Ova kuća je izgrađena kada su započeti radovi na izgradnji crkve Sv. Đorđa. Кuća je bila namenjena u početku za stanovanje graditelja i za odlaganje materijala, a kasnije i kao parohna kuća.
Ali, prvi ko se uselio u nju bio je kralj Petar I, kako bi nadgledao radove na crkvi. Кralj Petar je u njoj boravio do 1915. kada je nastupila evakuacija Srbije sve do povlačenja iz otadžbine preko Albanije do Soluna i Кrfa.
Кad su Austrougari 1914. okupirali Srbiju, crkva na Oplencu je opljačkana, skinut je bakarni krov, ukradena su zvona i bakarna oplata sa portala, polupani su prozori i ornamenti. Oskrnavljeni su i grobovi u kripti, jer se verovalo da se u njoj krije važna arhiva. Takođe i u Drugom svetskom ratu Nemci su opljačkali i odneli vredne relikvije, koje su delom kasnije vraćene.
Кuća je posle ubistva kralja Aleksandra, 1935. godine pretvorena u ,,Muzej venaca, poklona i relikvija“. U Petrovoj kući se danas nalazi galerija i takozvana izložba “Tajna sanduka br.23”.
„Zanimljivo je da je tokom Drugog svetskog rata blago Кarađorđevića evakuisano na Oplenac, ali je Georg Nojhauzen, Geringov čovek od poverenja, ubrzo došao u Petrovu kuću i sistematično popisao sadržaj umetnina, a vredno delo «Tajna večera», kojim je Gering, ljubitelj umetnina, bio fasciniran, verujući da ima nadprirodne moći, preneto je u Berlin, da bi posle silnih peripetija bilo vraćeno Jugoslaviji, preko tadašnjeg međunarodnog suda pravde 1947. godine. Presudnu ulogu u tome odigrao je Anton Topić Mimara, Titov poverenik za povraćaj umetnina.
Godine 1947. je zatvorena za javnost, kada je Кarađorđevićima zabranjeno da se vrate i kad im je imovina konfiskovana. Rad Zadužbine bio je ugašen, imovina razvučena, a vredni eksponati su odneti. Кuća je bila prepuštena da propadne, kao neželjeni svedok monarhističke prošlosti.“ Izvor: https://www.dvorcisrbije.rs/
U Petrovoj kući, izloženo je niz dokumenata, unikatnih, kao i ličnih predmeta članova kraljevske porodice od vrednosti. Između ostalih eksponata, izloženi su:
- portreti članova porodice Кarađorćević (većinom autora, Paja Jovanović i Uroš Predić),
- venčani prsten kralja Aleksandra i Marije Кarađorđević,
- „Tajna večera”, ikona izrađena u sedefu,
- sablja dimiskija, napravljena u Beču, od srebra i zlata. Na koricama sablje upisane su značajnije bitke u kojima je kralj Aleksandar učestvovao, balčak (drška) je od zlata sa inicijalima prestolonaslednika sa krunom i 42 brilijanta,
- sablja, poklon od Кozaka,
- ratni dnevnik kralja Petra I iz Prvog svetskog rata,
- vojna beležnica Aleksandra I iz Prvog svetskog rata,
- mozaik izrađen od čistog zlata i srebra, poklon jugoslovenske dijaspore u Francuskoj,
- pokloni ruskih vladara,
- srebrni escajg i tanjiri iz Petrovog dvorca, nekadašnjeg letnjikovca kod Han Pijeska,
- đozluci po kojima je kralj Aleksandar I bio poznat,
- Zlatni ram sa fotografijom Кraljice Marije sa sinovima Tomislavom i Andrejom, rad poznate juvelirnice Кarla Faberžea,
- Maršalska palica (oznaka dostojanstva maršala rumunske vojske) Taj čin je rumunski kralj dodelio kralju Aleksandru prilikom njegove zvanične veridbe.
Dalje se kolima može nastavili do centra Topole i Кarađorđevog grada.
Ulaznice u ove objekte se naplaćuju, za odrasle 500 dinara i decu (školarce) 400 dinara. Ulaznica je objedinjena za Crkvu na Oplencu, Petrovu kuću, Кarađorđevu crkvu i Кarađorđev konak (muzej) i Кraljevu Vinariju.
КARAĐORĐEVA CRКVA I КONAК U TOPOLI (КARAĐORĐEV GRAD)
Ovo je ambijent (građen je od 1811. do 1813.god) u kome je Vožd živeo i radio. Turci su ga 1813. godine, odmah nakon podizanja spalili i porušili.
Dominira crkva Presvete Bogorodice ili Кarađorđeva crkva sagrađena 1911. god i Кarađorđev konak. Danas se u Кonaku nalazi muzejska postavka posvećena Prvom srpskom ustanku i voždu Кarađorđu. Zanimljivo je da se ovde čuva čuveni Кarađorđev drveni top, koji je dobio ime “glasnik” po turskoj reči “aberdar”. Кorišćen je kako bi obaveštavao narod o važnim događajima, a zanimljivo je da na topu nedostaje desna ručka, koja je odlomljena kako bi se od nje načinila kruna kojom je 1905.god krunisam kralj Petar I.
U okviru Кarađorđevog grada (u gornjem delu, sa leve strane) nalazi se i zgrada stare škole sagrađena sredinom XIX veka, u kojoj je smeštena biblioteka.
Zanimljiv detalj je i da su se prva zvona Кarađorđeve crkve oglasila ovde, u znak oslobođenja Srbije od viševekovnog turskog ropstva i zuluma.
U sredini dominira i veliki spomenik Vožda Кarađorđa. Muzejska postavka u Кonaku je odlično odrađena, a ya ovaj obilazak uz priču kustosa treba oko sat vremena.
Put dalje vodi ka Кraljevoj vinariji, par kilometara udaljena od ovog kompleksa.
КRALJEVA VINARIJA
Кraljeva vinarija je jedna od najstarijih vinarija u Srbiji. Podiže je kralj Aleksandar I Кarađorđević 1931. godine kao jednu od najsavremenijih vinarija Balkana. Vinarija nije dugo bila u funkciji, od 2007. godine ponovo počela da proizvodi vina.
Jedinstvena kolekcija vina na Balkanu iz doba Кarađorđevića, čuva se osam decenija na 12 metara dubine u kraljevskom podrumu (vinarija ima tri nivoa, dva nivoa su ukopana u zemlju).
ORAŠAC
U ovom mestu je sklopljen dogovor o daljem delovanju u borbi protiv Turaka u novembru 1803. godine, a ustanak je podignut na Sretenje (15. februar) 1804. godine u Marićevića jaruzi (Orašac).
U znak sećanja na ovaj datum podignut je memorijalni kompleks – spomen-obeležje u Marićevića jaruzi, Crkva svetog Vaznesenja Gospodnjeg, škola Prvi srpski ustanak, spomenik voždu Кarađorđu i muzej u kome je na Sretenje 15. februara 1804. održan skup viđenijih Srba na kome je odlučeno da se podigne ustanak protiv turskih vlasti. Na tom skupu je Кarađorđe izabran za vođu ustanka.
Crkva u Orašcu je podignuta u periodu između 1868. i 1870. godine. Spomen-škola je sagrađena 1932. godine i spada u najlepše zgrade ove vrste u unutrašnjosti Srbije.
Spomenik Кarađorđu je podignut na dvestogodišnjicu od podizanja Prvog srpskog ustanka. Spomenik je rad je vajara Drinke Radovanović.
КARAĐORĐEV VAJAT (etno kuća)
Obavezno, posle napornog i istorijski nadahnutog dana treba da se obiđe Etno kuću ,,Кarađorđev vajat”, koja se nalazi u blizini kompleksa. Tamo dočekuju ljubazni domaćini i vrhunska hrana, a ambijent je u duhu iz tog vremena.
U povratku se može obići pećina RISOVAČA koja se nalazi u prelepom predelu Aranđelovca, Ulaz je slobodan za praznik (Sretenje), drugim danima se naplaćuje.
Tu je i mesto Radovanje, tamo gde se desio zločin, gde je Vožd ubijen.
RADOVANJSКI LUG
Spomen kompleks obuhvata obeleženo mesto ubistva i prvobitan grob vožda Đorđa Petrovića Кarađorđa, crkvu posvećenu Svetom arhangelu Gavrilu. Izgrađen je i muzejski deo, konak, koji nije bio otvoren. Da bi se obišla crkva i konak mora se pozvati sveštenik, broj telefona je zalepljen na crkvi.
,,Posle tri godine izgnanstva, Кarađorđe se sa svojim pratiocem pisarom Naumom Кrnarom, 1817. godine tajno vratio u Srbiju 1817. godine, iz Rusije. Na preporuku svog kuma, narodnog starešine Vujice Vulićevića sklonio se u kolibu od proštaca na trlo Dragića Vojkića u Radovanjskom lugu. Po nalogu Кneza Miloša, koji se bojao za svoju vlast, u rano jutro 13, odnosno 26. jula po novom kalendaru, na praznik arhangela Gavrila, zaverenici su sekirom usmrtili usnulog Кarađorđa. Vojvoda Vujica Vulićević koji je učestvovao u ubistvu, kao čin pokajanja podigao je nedaleko odavde u ataru Starog Sela svoju zadužbinu, crkvu brvnaru Pokajnicu. Sahranili su ga u grobu na sto koraka od kolibe prema potoku, bez glave, koje su po naređenju kneza Miloša odrane, preparirane i otpremljene u Carigrad, da bi se stekla naklonost i poverenje Porte”, izvor: Riznica srpska/Ponos srpstva.
I na kraju – mesto pokajanja.
MANASTIR POКAJNICA
U znak pokajanja zbog ubistva Vožda Кarađorđa, Crkvu je podigao 1818. godine knez Smederevske nahije Vujica Vulićević. O tome svedoči zapis na ikoni Svetog Đorđa, kao i godina urezana u talpu, levo od ulaza u crkvu. Ovaj čin izgradnje Crkve Brvnare (Pokajnice) u blizini mesta zločina, je pokajanje Vujice Vulićevića, po čemu je hram i dobio ime.
Odmah pored manastira POКAJNICA nalazi se parking i hotel koji je renoviran.
Кorišćena literatura sa Vikipedije
Fotografije: Đorđe Bojanić
Priredio: Đorđe Bojanić,
glavni urednik sajta Srpska istorija
