Vlada Republike Srbije donela je odluku da se šest crkava proglase za spomenike kulture: crkva Svetog Arhanđela Gavrila u Šopiću, crkva Pokrova presvete Bogorodice u Radljevu, crkva Arhangela Gavrila u Cvetanovcu, crkva Svetog apostola i jevanđeliste Marka u Varni, crkva Svetog arhangela Mihaila u Jabučju i crkva Sabora svetog arhangela Gavrila u Moravcima.
Crkva Svetog Arhanđela Gavrila u Šopiću, opština Lazarevac, sagrađena 1869. godine, predstavlja primer klasicizma u našoj crkvenoj kulturi, s jasnom primenom svih odlika ovog stila. Jasnoća, mir i monumentalnost dominiraju u njenom opštem sagledavanju, dok su slobodnija kompozicija i određena senzibilnost anonimnog neimara prizvuk romantizma, čiji počeci se javljaju još u vreme vladavine klasicizma.
Ikonostas i 26 štafelajnih ikona u crkvi Pokrova presvete Bogorodice u Radljevu, opština Ub, uradili su nepoznati ruski autori, dok su ikone „Poklonjenje časnih veriga apostola Petra“ i „Cveti“ rad domaćih majstora zografa koji su stvarali u prvoj polovini 19. veka. U crkvenoj riznici čuvaju se bogoslužbene knjige iz 19. veka, dok se u južnom delu porte nalazi groblje sa 14 spomenika i jednom nadgrobnom pločom, a sa istočne strane hrast star više od 150 godina. Spomenički karakter ovog zdanja ogleda se ne samo u njegovoj arhitekturi, slikarskom konceptu i načinu na koji je opremljeno, već je ono i mesto podsećanja na ljude i događaje koji su obeležili prošlost tog dela Srbije.
Crkva Arhangela Gavrila u Cvetanovcu, opština Ljig, sagrađena je 1865. godine na mestu na kome se nalazila crkva brvnara za čiju je izgradnju knez Miloš priložio 13.000 groša. U njoj se nalazi vredna zbirka od 18 ikona koje je početkom 19. veka uradio nepoznati zograf, dok je carske dveri naslikao Dimitrije Posniković, a 12 štafelajnih ikona rad su domaćih i ruskih slikara koji su stvarali krajem 19. i početkom 20. veka. U crkvi se nalazi putir od srebra sa pozlatom koji predstavlja redak kujundžijski rad nepoznatog autora i više vrednih bogoslužbenih knjiga. Za ovu crkvu se vezuje i malo poznat običaj „opasivanja crkve“.
Spomenik kulture Svetog Aghangela Mihaila u Jabučju, opština Lajkovac, izgrađen je na mestu gde je 1826. godine seoski starešina Jovan Velimirović-Šarenac podigao crkvu brvnaru u kojoj je kao ktitor i sahranjen. Iznad ulaznih vrata sadašnje crkve nalazi se uzidana mermerna ploča sa natpisom iz koga se saznaje da je bogomolja podignuta 1844. godine, za vreme vladavine kneza Aleksandra Karađorđevića. Ovo zdanje predstavlja vredan primer sakralne arhitekture, u kome se nalazi značajna zbirka ikona, delo plodnog zografa Nikole Jankovića iz Ohrida koji je radio na teritoriji Srbije u prvoj polovini 19. veka.
Spomenik u Varni sagradio je 1911. godine preduzimač iz Šapca Menahem Abunin. U Prvom svetskom ratu uništen je ikonostas, zapaljene su knjige i odežde, a zvona odneta. Obnovljena je 1923. godine. U porti je od 1921. do 1935. godine bilo sahranjeno 53 rodoljuba poginulih u Prvom svetskom ratu, od kojih su posmrtni ostaci 21 osobe preneti u Gučevo. U severozapadnom delu porte jedino su ostali spomenik kapetanu Dimitriju Miti Popoviću iz Niša i spomenik koji su 1911. godine podigli meštani u čast vojvode Miloša Stojićevića Pocerca.
Crkva Svetog apostola i jevanđeliste Marka svojom arhitekturom objedinjuje hanzenatsku tradiciju sa obeležjima moravske škole, sledeći na taj način nacionalnu stilsku orijentaciju u graditeljstvu s početka 20. veka. Sa pokretnim predmetima koje baštini i spomenicima koji se nalaze u njenoj porti, ona je i značajno istorijsko svedočanstvo događaja u Prvom svetskom ratu.
Crkva Sabora Svetog arhangela Gavrila u Moravcima baštini raznorodne umetničke i vizuelne obrasce koji svedoče o značajnim istorijskim događajima na ovom prostoru i opštim tokovima srpske crkvene umetnosti i kulture 18. i 19. veka. U njenoj riznici čuvaju se antimis iz 1728. godine, antimis iz druge polovine 19. veka, dragocen svitak sa tekstom Abagar nastao u prvoj polovini 18. veka, vredne bogoslužbene knjige iz 16. i 18. veka, među kojima su Jevanđelje, Irmologija, Psaltir i Minej koje je crkvi priložio i u njima svoje zapise ostavio Hadži Đera.
