Monografija niške istoričarke – Slovenci u Srbiji pod nemačkom okupacijom 1941-1944

Istoričarka iz Niša, Ivana Gruden Milentijević, objavila je monogafiju “Slovenci u Srbiji pod nemačkom okupacijom 1941-1944.”, koja predstavlja prošireno izdanje njene prethodne publikacije “Stradanje Slovenaca u Nišu tokom Drugog svetskog rata”. Ivanina interesovanja kao istoričara -istraživača, vezana su podjednako za Drugi svetski rat kao i za Slovence, budući da ima slovenačko poreklo.

Najsuroviji sukob u istoriji čovečanstva, Drugi svetski rat, rezultirao je višemilionskim žrtvma, ogromnim materijalnim razaranjima i velikim promenama na političkom, ekonomskom i kulturnom planu savremene civilizacije.

Nakon okupacije Kraljevine Jugoslavije 1941. godine nemačke snage su pristupile procesu deportacije jednog dela slovenačkog življa sa prostora južne Štajerske i Kranjske, na teritoriju porobljenje Srbije. Radilo se o praktičnom sprovođenju ideološkog principa nacizma – tzv. “borbe za životni porostor Nemaca” koji je podrazumevao rasnu i etnički čistu državu Trećeg rajha, i koji je za direktnu posledicu imao na desetine hiljada Slovenaca deportovanih sa svojih vekovnih ognjišta na prostor centralne Srbije. “Slovenci u Srbiji pod nemačkom okupacijom 1941-1944” predstavlja rezultat dugogodišnjeg istraživanja ove teme.

Monografija se ne bavi samo Slovencima koji su u Srbiju doseljenji tokom ratnih strahota 1941 – 1944. godine, već i onima koji su se u Srbiju doselili između dva svetska rata.

Građa koju je autorka koristila prilikom izrade rukopisa rasuta je po ustanovama zaštite širom Srbije i Slovenije, a monografije koje su obavljene na ovu temu, uglavnom predstavljaju sećanja preživelih izbeglica iz Slovenije (Radovan Marinković, Miroslav Mojsilović, Svedočanstva/Pričevanja, Čačak 1978, Fran Roš, Slovenski izgnanci v Srbiji 1941-1945, Maribor 1967).

“Obe publikacije donose veliki broj podataka koji oživljvaju arhivaska dokumenta, ili ih dopunjuju. Slovencima kao izbeglicama u okupiranoj Srbiji ozbiljno se bavio u svojoj doktorskoj tezi Slobodan Milošević  (S. Milošević, Izbeglice i preseljenici na teritoriji okupirane Jugoslavije 1941-1945. godine , Beograd 1981). Rukopis monografije “Slovenci u Srbiji pod nemačkom okupacijom 1941-1944 godine” predstavlja sintezu dostupne literature, i gradje iz  Arhiva Jugoslavije (fond Saveznički zavod za statistiku), fonda Komesarijata za izbeglice u okviru Arhiva Srbije , Muzeja novejše zgodovine Slovenije (zbirka Slovenski izgnanci), Arhiva Republike Slovenije (fonda SI AS 1627, Pooblaščenec državnega komisarja za utrjevanje nemštva na spodnjem Štajerskem) i velikog broja ustanova zaštite lokalnog karaktera”, napisao je recenzent monografije doc.dr Dejan Antić sa niškog Filozofskog fakulteta.

Monografija sadrži i spiskove Slovenaca stradalih u Srbiji, uz pedantno prikazan izvor za svakog stradalog pojedinca koga autorka navodi, a izvor ovih spiskova čine upitnici žrtava pronađeni u Arhivu Jugoslavije.

“Na ovoj publikaciji sam radila skoro dve godine, a kao istoričar želela sam da personalizujem slovenačke žrtve u Drugom svetskom ratu u Srbiji i zato su izuzetno važni spiskovi žrtava koji se nalaze u rukopisu. U monografiji postoje i autentična sećanja porodica, kao što je slučaj sa životnom pričom oca našeg poznatog reditelja Dragomira Zupanca, koji svedoči o deportaciji svog oca”, kaže autorka Ivana Gruden Milentijević,

Prateći sudbinu žrtava i položaj slovenačkog stanovništva Ivana Gruden Milentijević je pružila doprinos  u rasvetljavanju pojedinih istorijskih belina iz prošlosti slovenačkog življa na teritoriji Srbije tokom nemačke okupacije.

Ovaj rad mlade istoričarke podržao je Urad Vlade za Slovence v zamejstvu in svetu, Nacionalni savet slovenačke nacionalne manjine u Srbiji i Slovenska kulturna skupnost “France Prešeren” iz Niša. Nakon promocije, koja je održana u Gradskoj opštini Pantelej, tokom naredne kalendarske godine promocije će biti održane u Beogradu i Novom Sadu, a zatim i u Ljubljani i Celju.