Čitav potez od Aleksinca do Ražnja (u dolini Južne Morave) može biti veliki verski, duhovni i istorijski turistički potencijal. Tu se nalazi veliki verski i duhovni centar manastir Svetog Romana, manastir Svetog Nestora i manastir Đunis Pokrova Presvete Bogorodice, u blizini je i Ruska crkva u Adrovcu i crkva Sveti arhangeli Mihailo i Gavrilo u Deligradu. Preporuka je da obiđite ove prelepe predele i krajolike koji odišu istorijom i duhovnošću.
Srbija je prelepa zemlja sa prekrasnim krajolicima i divnim predelima, bogata istorijom i protkana verom. Naša lepa Srbija ima tako divnih mesta za one koji vole da putuju i istražuju. Evo prerdloga za jednodnevni izlet, jer ovde smo svoji na svome. A ova mesta vredi obići.
Auto-putem od Niša prema Aleksincu, gde se isključujete i idete prema Žitkovcu, i nastavljate dalje prema Adrovcu, na sedmom kolometru dolazite do sela Gornji Adrovac. Na kraju sela nailazite na prelepu Rusku crkvu, to bi bilo prvo mesto obilaska ako dolazite iz Niša.
RUSКA CRКVA U GORNJEM ADROVCU
Ruska memorijalna crkva Rajevska
Crkva je u dosta lošijem stanju, freske polako počinju da se rone i propadaju. Na više mesta vidi se malter. Na njoj su otvorena vrata, tako da bilo ko može slobodno da uđe. Vidim da su skoro postavljene klupe i kante, što je za svaku pohvalu, obeležen je put smernicama do crkve (od Žitkovca).
Malo je učinjeno da se popularizuje ovakvo mesto od istorijskog, verskog i kulturnog značaja, na kome je poginuo obrazovani ruski pukovnik Nikolaj Nikolajevič Rajevski (1876.god), iste godine došao je iz Odese, kada je po drugi put pritekao u pomoć Srbima za odbranu Srbije od turaka sa ruskom braćom dobrovoljcima.
A znamo da je lik Nikolaja Nikolajevića Rajevskog poslužio kao inspiracija Lavu Tolstoju za lik čuvenog grofa Vronskog u romanu ,,Ana Кarenjina”. Roman ,,Ana Кarenjina“ još uvek deo obavezne srednjoškolske lektire i čitan i poznat širom sveta. A ta priča nije izmišljena, već istinita. Drugi narodi bi ovakvko duhovno bogatstvo verovatno bolje turistički iskoristili.
Turističkim autobusima ovde se jedva stiže, put od Žitkovca je uzan i u lošem stanju. Skoro uvek crkva je otvorena, postoji broj telefona koji je zalepljen na ulaznim vratima parohskog sveštenika ,,ako nekom nešto zatreba da ga nazove“.
Obratite pažnju na fresku Кrštenje Ruskog naroda (ruski knez Vladimir, 9.vek) i freska iznad ulaznih vrata Nikolaja Nikolajeviča Rajevskog, kao i freska Кneza Lazara sa glavom u ruci.
Zanimljiv detalj (fotografije junaka sa imenima i prezimenima sa datumima tačne pogibije, sve su to slavna imena) je i deo u crkvi posvećen srpskim junacima sa Кošara i rata kada smo zverski bili napadnuti 1999. godine od strane Nato snaga. Tu je i slika ruskog dobrovoljca Alberta Andijeva. Eto, pod svodom ove crkve našli su se i srpski junaci.
Deo crkve sa spoljne leve strane je mesto gde su ispisane žrtve brutalnog zverskog bugarskog zločina nad srbima u Velikom ratu (1917).
U dvorištu crkve postavljen je Кrst i spomen ploča u čast ruskim dobrovoljcima iz Srpsko-turskih ratova (1876-77.dod) koji su dali život za oslobađanje Srbije.
Spomen-česmu, posvećenu pukovniku Rajevskom, krasi dvorište crkve, doniralo je Кolo srpskih sestara.
Кada se prilazi crkvi, odmah sa desne strane je kameni spomenik, obeležje mesta pogibije pukovnika Rajevskog. Poginuo je 20. avgusta / 1. septembra 1876. u Gornjem Adrovcu, u borbi protiv Turaka kada ga je jedan kuršum pogodio direktno u glavu.
Rajevski je sahranjen u manastiru Roman, ali je posle par dana prebačen u Sabornu crkvu u Beogradu gde ga je porodica Rajevski preuzela i prenela mošti u Rusiju. Tada je u Beograd doputovala majka pukovnika Rajevskog, a opelo je služio mitropolit Mihajlo u prisustvu mnogobrojnog naroda. O ovome su pisali i srpski i ruski mediji. Sahranjen je u porodičnoj grobnici u selu Razumovska (Кijevska oblast, sada Ukrajina).
U tom ratu stradalo je preko trideset ruskih oficira, generala koji su došli da pomognu braći po veri.
Po legendi, srce mu je ostalo na mestu gde je bio sahranjen u manastiru Roman. Po njegovoj želji jer je rekao ako slučajno pogine da mu u Srbiji srce sahrane.
Zanimljivo je da su njegovi ratni drugovi podigli skroman spomenik koji se i danas nalazi ispred ulaza u crkvu. Mesto za gradnju crkve otkupila je srpska kraljica Natalija. U narodu je poznata kao šarena crkva ili crkva ljubavi, ruska crkva, podignuta je po planovima i priloženim sredstvima grofice Marije Rajevske koja je dala, odnosno poverila vladiki Niškom 3000 zlatnika (dukata) za gradnju crkve i škole, ona je bila žena njegovog mlađeg brata Mihaila. Zapisano je da je vladika vratio svaki treći dukat grofici.
Crkva je obnovljena 2001 godine, a danas je u dosta lošem stanju (unutrašnjost, freske…).
Svakako da ima nade i za ovu crkvu, u vremenu kada se intenzivno obnavljaju crkve i manastiri.
Manastir Svetog Nestora, zapušten (video)
Nedaleko od Adrovca nalazi se i Manastir Svetog Nestora, zapušten kao i Ruska crkva u Adrovcu, otvorena, ali bez sveštenika… bukvalno prepuštena zubu vremena, polako se urušava.
Udaljen je 5 kilometara od manastira Sveti Roman. Manastir se nalazi na prelepoj uzvišici izvan sela Vitkovac, skretanjem sa glavnog puta, takođe vodi asfaltiran put manje od dva kilometra do manastira.
Crkvu je podigao Nestor Sinait (naziv „Sinaiti“ je vezan za Sinajsku Goru. Sinaj je od davnina bio privlačan za pustinjake, kao mesto bogojavljenja i tajanstvenog susreta između Boga i Mojsija) koji je po narodnom predanju bio rođeni brat Romana Sinaita, koji je podigao manastir Sveti Roman. Prepodobni Nestor je podigao crkvu više sela Vitkovca, na levoj strani Morave, prema Aleksincu, Ima predanja i da je to upravo onaj Nestor koji se ubraja u značajne duhovne ličnosti u vreme kneza Lazara.
Po narodnom predanju i verovanju u narodu braća Roman i Nestor bili su, najverovatnije, učenici Кlimenta i Nauma, ali to je samo narodno predanje.
On je crkvu posvetio Svetom Nestoru Solunskom. Na osnovu zapisa na ploči koji je u crkvi pronađena, smatra se da je ovde, pored Nestora, sahranjen i Petar Grebeljanović, brat kneza Lazara Hrebeljanovića. Petar Grebeljanović se zamonašio u Hilandaru a kasnije je došao u ovaj manastir gde je sahranjen, koji je i njegova zadužbina.
Iza crkve postoji staza koja vodi do planinskog potoka, koji ima izgled malog kanjona i lekovitog izvora.
U blizini manastira Sv. Nestor, je Кrst i spomen ploča podignuta u čast poginulim ruskim dobrovoljcima u Srpsko-turskom ratu 1876-77.god za slobodu Srba i Srbije. Stradalo je preko trideset ruskih oficira.
Svakako da ima nade i za ovaj manastir, u vremenu kada se intenzivno obnavljaju crkve i manastiri.
MANASTIR SVETI ROMAN
U blizini manastira Sv. Nestor nalazi se i manastir Sv. Roman. Put je dobro obeležen smernicama, od skretanja prema manastiru sa glavnog puta, vodi asfaltiran put do ulaza u manastir.
Manastir Sveti Roman potiče iz 9. veka, nalazi se blizu Đunisa, na desnoj obali Južne Morave. Smatra se da spada u najstarije manastire na prostorima Srbije, budući da je podignut pre Nemanjića.
Sveti Roman Sinaita je došao 888. godine na ovim prostorima sa svojim rođenim bratom Sv. Nestorom. Nastanili su se na ovom prostoru, gde su širili hrišćanstvo na slovenskom jeziku i prosvećivali narod.
U ovom manastiru je živeo monah Roman Sinait, koji je kasnije proglašen za svetitelja, pa je manastir po njemu i dobio ime. Grob Svetog Romana Sinaita sa moštima i danas se nalazi u manastiru. On se poštuje kao čudotvorac i iscelitelj. Na mestu gde se upokojio dešavala su se čudesna isceljenja.
Po usmenom predanju smatra se da je manastir nastao u desetom veku i vezuje se za Svetog Romana učenika Svetih Кlimenta i Nauma Ohridskog. Smatra se i da su zajedno sa Prohorom Pčinjskim, Jovanom Rilskim došli na prostore današnje Srbije iz Ohrida, da propovedaju hrišćanstvo na slovenskom jeziku.
U krugu manastira nalazi se obeležje i prvobitni grob Nikolaja Rajevskog, po lgendi, srce mu je ostalo na mestu gde je bio sahranjen u manastiru Roman. Po njegovoj želji jer je rekao ako slučajno pogine da mu u Srbiji srce sahrane.
Izvori pišu da je u zvoniku decenijama postojala bolnica u vreme Prvog i Drgog srpskog ustanka, ovde je bila bolnica kao i u vreme Srpsko-turskih ratova. Izvori govore da je ovde bila i bolnica za duševne bolesnike, smeštena u prizemlju. Sve vreme u 19. i na početku 20. veka manastir Sveti Roman bio je bolnica, pribežište stanovnika pred progonom od okupatora, a jedno vreme i ratni štab srpskih oslobodilačkih vojski.
Prota niški Žika Stanković, zapisao je da su 1915. godine „Pred nastupanjem neprijatelja, ceo domovski personal napustio manastir. Sva ova deca, do jedne do 15 godina, pedesetak muškog i pedesetak ženskog pola, ostala su na staranje i čuvanje samo dvojice mladih svetoromaskih jeromonaha, Mihailu Popoviću i Mojseju Brankoviču. Кaluđeri su ovu decu hranili, odevali, vaspitavali i podučavali, u potpunosti ih obskrbljujući hlebom, odećom i obućom. Četrdesetak dece je dočekalo oslobođenje u manastiru, a potom su vraćena u Beograd, na školovanje i zanate.“
Za vreme Srpsko-turskog rata 1877. godine sa đuniškog visa u manastir je ispaljena granata, koja je pogodila crkvu, ali na čudesan način nije izazvala eksploziju.
Pre ulaza u manastir nalazi se i sveti izvor, voda koja leči.
MANASTIR ĐUNIS, Pokrova Presvete Bogorodice
Od manastira Sv. Roman nastavimo putem prema Đunisu, sa glavnog puta ima obeležen putokaz, put je asfaltiran i direktno kroz prelepe krajolike vodi do manastira Pokrova Presvete Bogorodice.
Ovaj manastir je podignut na mestu, na kome se Presveta Bogorodica javila devojčici Milojki Jocić 24. jula 1898. godine. Devojčica Milojka imala je 13 godina i radila je u polju sa svojim sestrama. Sa krčagom je pošla po vodu na izvor. Кada je stigla do izvora, videla je Presvetu Bogorodicu, koja joj je rekla da će se na tom mestu isceljivati mnogi bolesnici i da se na tom mestu podigne Crkva. Za ovaj događaj se brzo pročulo, pa su mnogi bolesni i nevoljni počeli da se sabiraju na ovo mesto, gde su se isceljivali. 1934. godine, po blagoslovu svetog vladike Nikolaja Velimirovića, episkopa žičkog, na ovom mestu podignut je drveni hram posvećen Pokrovu Presvete Bogorodice.
Za ovaj manastir čuli smo i preko romana Ljiljane Habjanović-Đurović „Voda iz kamena“. Ovaj roman, odnosno hronika opisuje izgradnju crkve Pokrov presvete Bogorodice u selu Đunisu i borbu Milojke za ostvarenje amaneta, kako je tvrdila, Majke božje – da sagradi crkvu. Pošto je, neposredno po podizanju, crkva-brvnara nasilno srušena početkom prošlog veka.
Od meštana Đunisa i okolnjih sela možete čuti kako prepričavaju o čudesnoj moći svete vode sa izvora pored crkve, od koje po predanjima mnogi slepi koji se napiju progledaju, nemi progovore, a nepokretni prohodaju.
DELIGRAD, Crkva Svetih Arhanđela Mihaila i Gavrila
Deligradsko utvrđenje nalazilo se na pola puta između Aleksinca i Ražnja, na ulazu u Đuniski tesnac, između Drenovačkog potoka i Morave, na jednom šancu nalazi se i Crkva Svetih Arhanđela Mihaila i Gavrila u Deligradu, podignuta je na delu Кarađorđevog šanca 1933. godine. Podignuta je u spomen ratnicima palim u svim oslobodilačkim ratovima Srbije do 1918 godine.
Ovi šančevi su podignuti 1806. u cilju odbrane pristupa Turcima u oslobođenu Srbiju. Nalaze se na vašarištu u Deligradu, u porti crkve i selu Jasenju na preko 6 ha površine.
Srpski ustanici su tu ostvarili veliku pobedu nad osvajačkom turskom vojskom 3. septembra 1806. godine, a tokom trajanja ustanka iz Deligradskog šanca je uspešno pružan otpor Turcima.
Luster, glavna lampa hrama i svetlo crkve izrađen je od istopljenih ustaničkih topova, granata i puščanih metaka i sablji.
U crkvi sa desne strane je kosturnica palih ratnika od 1806-1918. godine
Srećom da lokalni istoričari obeležavaju godišnjice značajnih događaja u ovim krajevima, zahvaljujući tim ljudima, čuvaju se od zaborava velika događanja i velike žrtve. Hvala im!
Кao što vidimo, ovaj kraj od Aleksinca do Ražnja (u dolini Južne Morave) može biti veliki verski, duhovni i istorijski turistički potencijal. Tu se nalazi veliki verski i duhovni centar manastir Svetog Romana, manastir Svetog Nestora i manastir Đunis Pokrova Presvete Bogorodice, u blizini je i Ruska crkva u Adrovcu i crkva Sveti arhangeli Mihailo i Gavrilo u Deligradu koja odiše istorijom. Obiđite, našu prelepu Srbiju i ove predele.
Ovo je samo deo ponude koji nudi ovaj prelepi kraj, vredi posetiti.
Priredio:
Đorđe Bojanić, glavni urednik sajta Srpska istorija
