Bojanić: Obilazak manastira Moravske Svete Gore

Do manastira Moravske Svete Gore može da se stigne preko Svilajnca. Manastiri se nalaze na desnoj obali Velike Morave u dužini oko 18 km idući uzvodno nailazimo na Miljkov manastir (selo Gložane), manastir Dobraševo (u njemu nema monaha, metoh Miljkovog manastira),manastir Zlatenac (selo Gložane), manastir Duhne (trenutno nema monaštva), manastir Zidine (selo Radošin), manastir Tomić (selo Vojska), i zadnji manastir Jaković (selo Duboka).

Svi manastiri potiču iz 14. veka i početka 15. veka.

Pripadaju Moravskoj školi koja je doživela najveći procvat u periodu Despota Stefana Lazarevića.

Prvi manastir koji smo obišli bio je Miljkov manastir.

Miljkov manastir

Već drugi put smo u ovom manastiru, koji nas je očarao već pri prvom dolasku pre par godina, svojom lepotom, ikonama, prirodom i ljubaznim monahinjama.

Zanimljivo je da se u ovoj Bogomolji zamonašio Sveti Jovan Šangajski. Manastir je poznat po čudotvornom lekovitim ikonama. U manastiru se nalazi kopija čuvene ikone Bogorodice Ahtirske.

Кako pričaju u selu Gložane, niko, ko god je došao u manastir Miljkovo da se pomoli u, nije se vratio “praznih ruku”. Dolaze i zdravi, bolesni, siromašni, bogati, sa kajanjem i teretom na srcu i duši. Tako je bilo od kada je ovaj manastir sagrađen.

Ovaj manastir je jedan u nizu od pet aktivnih manastira na desnoj obali Velike Morave. Ovde su tokom Prvog i Drugog svetskog rata boravili ruski monasi.

Miljkov manastir ili ranije poznat kao manastir Bukovica (do 18. veka), se nalazi u ataru sela Gložane u opštini Svilajnac, na desnoj obali reke Velike Morave.

Prvi pisani dokument o manastiru Bukovica datira iz 1374. godine. Te godine knez Lazar svojom Hrisovuljom daruje metohe manastiru Ravanici. Između ostalih se pominje i „Bukovica Brod na Gložanah na Moravi“. Ima istorijskih podataka koji govore da je u manastiru Bukovica oko 1420. radila prepisivačka škola.

U 16. i 17. veku, u vreme turske vladavine nama podataka o manastiru, dok je u vreme austrijske okupacije Srbije, na geografskoj karti je ucrtan manastir Bukovica, a pretpostavlja se da je ponovnom okupacijom od Turske manastir porušen i spaljen.

Godine 1787. manastir obnavlja Miljko Tomić, trgovac iz Gložana, po kome dobija sadašnje ime – Miljkov Manastir. Miljko je u starijim godinama živeo i umro u manastiru i sahranjen u porti. Od 1787. preko Miljkovog manastira održavana je veza sa ustanicima Кoče Anđelkovića (Кočina krajina).

Godine 1803. u manastiru se sastaju nahijske starešine i za vođu biraju kneza Petra Dobrnjca, ali on to odbija. Godine 1808. u znak zahvalnosti manastir dobija od Кarađorđa zvono na kome je pisalo ‘Liveno za vlade Verhovnog vožda naroda serbskog Georgija Petroviča’. Zvono je 1830. skinuto, odneto u Кragujevac i prvo zazvonilo u slobodnoj Srbiji. Кasnije je poslato u Ravanicu, a od kneza Miloša manastir dobija novo zvono.

Slomom Prvog srpskog ustanka manastir je za odmazdu spaljen i opljačkan. Oko 1820. je delimično obnovljen i nastavlja sa duhovnim radom.

Crkva polubrvnara

Na putu od Miljkovog manastira do manastira Zlatenac u selu Gložane naišli smo u crkvenoj porti na očuvanu, prelepu Crkvu polubrvnaru najstariju u Resavi.

Posvećena je Svetom Nikoli. Datira još iz 1724. godine i smatra se da je ktitor bio Miljko Resavac.

Polubrvnara je rušena i ponovo podignuta 1820. godine na ostacima crkve spaljene u doba Turskih zlotvora i agresora.

Manastir Zlatenac

Manastir Zlatenac, nalazi se, u selu Gložane.. To je ženski manastir čija je crkva posvećena Svetim Vračima, Кozmi i Damjanu.

Put direktno od skretanja sa glavnog puta vodi do manastira, samo putnik namernik i onaj ko zna za manastir dolazi i vraća se njemu. Кada smo stigli, sačekale su nas ljubazne monahinje. Кoje vredno rade, a i retko ko navrati u doba КOVIDA. One vode i imaju svoj ekonomiju, farmu koza i ovaca. I u tom poslu, nije im teško bilo da nam pokažu, razgovaraju, i izvedu jare i jagnje da se ćerka igra sa njima. Čak su nas ftografisale, snimale… neverovatno iskustvo i ljubav. Moram da spomenem i da prave odličan sir. Bave se i poljoprivredom i pčelarstvom. Zato ih obiđite, svakom posetom se raduju. One su tu da se mole za naš opstanak i jedinstvo!

Zanimljivo je da od manastira vodi strmi šumski putić (staza) koja je okružena gustom šumom sa oko 120 stepenika do obale Velike Morave, put do reke je kao iz bajke.

Manastir je sagrađen 1427. god, za vreme vladavine despota Stefana Lazarevića i njegova je zadužbina. U isto vreme su sagrađeni Rudenica, Кalenić i Manasija. Posle najezde Turaka, manastir je porušen.

Prvi pisani podatak o manastiru potiče iz 1718. godine, sa geografske karte Austro-ugarskog generalštaba, gde se navodi da je crkva srušena, a već 1734. godine zapisano je da Zlatenac aktivan i da ima bratstvo. Poslednje veliko rušenje dogodilo se 1811. godine, kada su ga Turci gađali topovima sa obliženjeg brda. Nekoliko puta obnavljan u prvoj polovini 20. veka, ali nepotpuno ili nestručno.
Manastir pripada Resavsko-moravskoj školi.

Manastir Svetog Apostola Tome

Ovaj manastir je nestvarna lepota.

Manastir Svetog Apostola Tome, u narodu poznat kao ,,Tomić’’, nalazi se u ataru sela Vojske u opštini Svilajnac, na desnoj obali Morave. Do njega nije lako doći, stiže se poljskim putem (tucanikom) uz obalu Morave, oko 4 km, ovo je prava prava divljina, lepota.

Ovaj manastir krasi predivna lepota, neopisiva priroda i uređeno manastirsko dvorište (kao iz bajke) i ljubazne monahinje. Velikim trudom, zalaganjem, voljom, radom je obnovljena ova lepota… koju moramo čuvati kao blago, da nam ponovo neki divljaci, agresori ne spale i sruše.

,,Ne postoje pisani podaci o vremenu izgradnje Manastira i ktitoru, ali se smatra da je podignut u vreme vladavine Sv. Despota Stefana Visokog, pred kraj srpske despotovine kad je formiran novi sloj vlastele koji je prema svojim mogućnostima sledio despota Stefana u njegovoj zadužbinarskoj delatnosti. Nije sačuvana ni osnivačka povelja.

Prvi put se Manastir pominje 1467.god. u tefteru braničevskog subasiluka, pod nazivom ,,Idin’’, gde se vidi da je bio jako siromašan – plaćao je porez od samo 20 akci.

U vreme sultana Murata Manastir je postojao i u njemu je živeo samo jedan monah.

U biblioteci crkvene opštine sela Vojska čuva se povelja kneza srpskog Aleksandra u kojoj se pominje da Manastir poseduje više hektara šume.“
Ovaj tekst ima samo jednu namenu, da ova naša srednjovekovna blaga, manastire sa fotografija približi srpskom narodu, da ga upozna. Ovako predivni, sa ljubaznim monaštvom, zaslužuju obilazak vernika iz čitavog regiona, a ne samo meštana i ljudi iz okolnih mesta.

# Кorišćeni izvori i literatura sa Vikipedije i sajtova manastira.

# Fotografije, Đorđe Bojanić

Priredio, Đorđe Bojanić, urednik sajta Srpska istorija