U Evropi se povećava broj slučajeva takozvanih “Slapp” tužbi, čija je svrha da političari i kompanije zaplaše nezavisne novinare, aktiviste, nevladine organizacije i kritički nastrojene intelektualce, a najveći broj takvih tužbi podnosi se u Poljskoj, dok je Srbija na 10. mestu od 35 posmatranih evropskih država, pišu danas portali VOICE i Autonomija iz Novog Sada.
“Slapp” (Strategic Lawsuits Against Public Participation), odnosno strateške tužbe protiv javnog istupanja označavaju tužbe koje su usmerene kao pritisak na medije i pojedince da bi ih odvratili od kritičkog istupanja.
Cilj tužioca nije da dobije obeštećenje i pravdu na sudu već da zaplaši tuženog i izloži ga trošku dok ne odustane od daljeg pisanja i izveštavanja.
Na meti “Slapp” tužbi su najčešće novinari, medijske organizacije, urednici, aktivisti i nevladine organizacije, a najčešće ih pokreću kompanije i političari.
U 2022. godini u Evropi je zabeleženo 570 slučajeva “Slapp” tužbi, a u ovoj godini do sada je već zabeleženo 820 slučajeva prema podacima CASE koalicije, mreže organizacija koja od 2019. godine sarađuje sa Amsterdamskim pravnim klinikama s ciljem da evidentira i analizira “Slapp” slučajeve širom Evrope, navode VOICE i Autonomija.
U Evropskoj uniji na vrhu je Poljska sa 128 “Slapp” tužbi, nakon čega slede Malta sa 88 i Francuska sa 76.
“Slapp tužbe zapravo predstavljaju zabrinjavajuću pretnju demokratiji širom Evrope”, naveli su iz CASE koalicije.
U Srbiji je u poslednjih godinu dana zabeleženo 28 “Slapp” tužbi, a ispred nje u regionu su Hrvatska sa 54 slučaja, Bosna i Hercegovina sa 43, kao i Slovenija sa 42.
U Severnoj Makedoniji registrovano je pet slučajeva, dok jedino u Crnoj Gori nema registrovanih takvih tužbi, navodi Autonomija.
Istraživačica na Evropskom univerzitetskom institutu EUI (European University Institute) Paulina Milevska iz Poljske kazala je da u toj zemlji vladajuća partija koristi “Slapp” tužbe protiv nezavisnih medija i aktivista, kao i svih koji iznose drugačije mišljenje i kritike na račun vlasti.
Prema njenim rečima, u Poljskoj i Mađarskoj “Slapp” tužbe vlasti koriste kao metod za uništavanje nezavisnih medija.
Milevska je za VOICE i Autonomiju kazala da najveći poljski dnevni list “Gazeta Viborča” ima trenutno preko 90 “Slapp” tužbi pokrenutih od strane Ministarstva pravde, lično zamenika premijera Jaroslava Kačinjskog i funkcionera vladajuće partije Pravo i Pravda, čiji je Kačinjski lider.
Navela je da je i veliki broj “Slapp” postupaka protiv aktivista, a jedan od najpoznatijih slučajeva bio je “Atlas Mržnje“, mreža za podršku LGBTQ, koja je bila izložena velikom broju “Slapp” tužbi.
VOICE i Autonomija su naveli da prema direktivi na kojoj EU radi, u budućnosti će “možda sudovi odmah odbacivati SLAPP tužbe”, ali dok ta direktiva ne stupi na snagu, proći će “bar još nekoliko godina”.
Seriju tekstova na teme “Slapp” tužbi podržali su Ministarstvo spoljnih poslova Nemačke i Evropski fond za Balkan.
Nosilac projekta je Nezavisno društvo novinara Vojvodine (NDNV), a partneri su Helsinški parlament građana Banjaluke i Institut za medije Crne Gore iz Podgorice. VOICE i Autonomija su portali čiji je izdavač NDNV.
